Menu

Pierwotne nowotwory złośliwe kości - opracowanie dla lekarzy

Pierwotne nowotwory kości rozwijają się z tkanki mezenchymalnej i zaliczane są do grupy mięsaków. Występują dość rzadko. Stanowią około 0,2% wszystkich nowotworów złośliwych. W 2017 roku zarejestrowano 398 nowych zachorowań na ten typ nowotworu: 213 u mężczyzn i 176 u kobiet. Umieralność na raka kości w tym okresie wynosiła odpowiednio 148 (mężczyźni) i 128 (kobiety). Szczyt zachorowalności przypada na 2 i 3 dekadę życia.

Pomijając szpiczaka mnogiego (myeloma), który stanowi 50% pierwotnych nowotworów kości, najczęstszym nowotworem litym jest mięsak kościopochodny (osteosarcoma), występujący w 20% przypadków i chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) występujący w 10% przypadków. Następnym pod względem częstości zachorowań jest mięsak Ewinga. Rzadziej występują guz olbrzymiokomórkowy i włókniakomięsak. Inne mięsaki kości występują sporadycznie.

Wszystkie guzy kości wymagają wykonania badań obrazowych w postaci:
- radiogramów przeglądowych
- tomografii komputerowej

Wartość badania NMRI (rezonans magnetyczny) jest dyskutowana, ze względu na dość małą specyficzność w ocenie ogniska pierwotnego. Ma jednak udokumentowaną wartość w ocenie zmian zapalnych w okolicy guza.

Badanie naczyniowe (angiografia) jest bez większego znaczenia w ocenie guzów kości.
Niezbędnym warunkiem podjęcia leczenia guzów kości jest wykonanie biopsji otwartej przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Biopsja otwarta nie może być elementem zabiegu operacyjnego.

Wewnątrz nasady umiejscawia się najczęściej zapalenie kości oraz chondrosarcoma. W okolicy przynasadowej centralnie umiejscawia się torbiel kostna i enchondroma. U dzieci przed ukończeniem 10 roku zycia leżą w bezpośrednim sąsiedztwie chrząstki wzrostowej.

Chrzęstniakomięsak i guz olbrzymiokomórkowy występują najczęściej w okolicy nasadowo-przynasadowej, ale chrząstka wzrostowa jest z reguły zamknięta. W trzonie kości umiejscawiają się zazwyczaj mięsak Ewinga, plazmocytoma, ziarniniak kwasochłonny.

T (tumor) - guz pierwotny nowotworu
Txnie można określić guza pierwotnego
T0nie stwierdza się obecności guza pierwotnego
T1guz nie większy niż 8 cm
T2guz większy niż 8 cm
T3oddzielne guzy w miejscu występowania ogniska pierwotnego

N (lymph nodes) - stan regionalnych węzłów chłonnych
Nxnie można ocenić regionalnych węzłów chłonnych
N0brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
N1obecne przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych

M (metastases) - przerzuty odległe
Mxnie można ocenić przerzutów odległych
M0brak przerzutów odległych
M1stwierdza się przerzuty odległe
M1aobecne przerzuty do płuc
M1bobecne przerzuty do innych niż płuca narządów

G (grade) - stopień złośliwości histologicznej
Gxnie można ocenić stopnia złośliwości histologicznej
G1niski stopień złośliwości histologicznej
G2średni stopień złośliwości histologicznej
G3wysoki stopień złośliwości histologicznej
G4wysoki stopień złośliwości histologicznej (nowotwór niezróżnicowany)

Stopień zaawansowania pierwotnych nowotworów złośliwych kości na podstawie klasyfikacji TNM
Stopień IAT1 N0 M0 G1,GX
Stopień IBT2,T3 N0 M0 G1,GX
Stopień IIAT1 N0 M0 G2,G3
Stopień IIBT2 N0 M0 G2,G3
Stopień IIIT3 N0 M0 G2,G3
Stopień IVAkażdy T N0 M1a każdy G
Stopień IVBkażdy T N1 każdy M każdy G
każdy T N0 M1b każdy G

Tab. Podział kliniczny pierwotnych nowotworów złośliwych kości
Typ histologiczny
WrzecionowatokomórkoweDrobnokomórkowe
Mięsak kościopochodny (Osteosarcoma)

Chrzęstniakomięsak (Chondrosarcoma)

Włókniakomięsak (Fibrosrcoma)

Mięsak histiocytarny włóknisty (Fibrohistiocytoma malignum)

Mięsak komórek pericytalnych naczyń krwionośnych (Haemangiopericytoma malignum)

Mięsak śródbłonka naczyń krwionośnych (Haemangioendothelioma malignum)

Nerwiakomięsak (Schwannoma malignum)
Mięsak Ewinga (Sarcoma Ewingi)

Chrzęstniakomięsak mezenchymalny (Chondrosarcoma mesenchymale)

Chłoniak złośliwy (Lymphoma malignum)

Szpiczak mnogi (Myeloma)

Mięsak naczyń krwionośnych (Angiosarcoma)

Niezróżnicowany guz tkanki neuroektodermalnej (Primitive neuro-ectodermal tumor PNET)

Jest drugim co do częstości występowania (po szpiczaku) pierwotnym nowotworem kości. Stanowi 20% wszystkich mięsaków kości. Występuje głównie około 12 – 24 roku życia, częściej u płci męskiej. W około 50% przypadków umiejscawia się w okolicy przynasadowej w obrębie stawu kolanowego.

Objawy: wywiad chorobowy zazwyczaj krótki: ból okresowy przechodzący w ciągły, nasilający się nocą, obrzęk chorej kończyny. Niekiedy występują złamania patologiczne.

W obrazie radiologicznym obserwuje się:
- nieregularne ogniska osteolizy i/lub sklerotyzacji
- nierównomiernie rozmieszczone nawarstwienia okostnej
- masywne odwarstwienie okostnej, przybierające kształt trójkąta (ostroga Codmana)
- widoczny cień guza w tkankach miękkich, często z nowotworzeniem i uwapnianiem się tkanki kostnej w jego wnętrzu

Leczenie: Chemioterapia indukcyjna – Zabieg operacyjny – Chemioterapia pooperacyjna

Chemioterapia – Program rekomendowany przez European Osteosarcoma Group:
DC
- Doksorubicyna 25 mg/m2 i.v. d. 1 – 3
- Cisplatyna 100 mg/m2 i.v. d. 1
Cykl powtarzany co 3 tygodnie. Zabieg operacyjny po 3 cyklach

Rokowanie: 5-letnie przeżycie wynosi 40% - 60%

Stanowi 10% wszystkich pierwotnych nowotworów kości. Występuje w wieku średnim i starszym, głównie w 5 i 6 dekadzie życia. Umiejscawia się głównie w kościach tułowia, bliższym odcinku kości ramiennej i udowej. Guz rośnie wolno. Dolegliwości bólowe mogą występować przez wiele miesięcy nim guz stanie się wyczuwalny. W obrazie radiologicznym obserwuje się najczęściej nieregularne, plamiste ogniska osteolizy, ze zniszczeniem warstwy korowej i ogniskami zwapnienia wewnątrz guza.

Leczenie: Ze względu na chemiooporność i radiooporność podstawowym sposobem leczenia jest zabieg operacyjny.

Rokowanie: 5-letnie przeżycie uzyskuje się średnio u około 50% leczonych chorych.

Stanowi około 4% wszystkich mięsaków kości. Występuje w różnym wieku, od 2 do 6 dekady życia. Umiejscawia się głównie w przy nasadach kości długich, szczególnie w piszczeli i kości udowej.
W obrazie radiologicznym widoczne ogniska osteolizy ze zniszczeniem warstwy korowej i naciekaniem tkanek miękkich. Odróżnienie włókniakomięsaka od osteolitycznej postaci kostniakomięsaka jest trudne.

Leczenie: Zabieg operacyjny. Radioterapia jest z reguły nieskuteczna; może być zastosowana jako leczenie paliatywne w przypadku guzów nieoperacyjnych. Chemioterapia jest przedmiotem badań klinicznych.

Jest to guz drobnokomórkowy o nieznanej patogenezie. Występuje głównie w 1 i 2 dekadzie życia. 60% przypadków umiejscowionych jest w obrębie kości miednicy i kończyny dolnej. Stwierdzono charakterystyczną translokację t(11;22)(q24;q12)

Obraz radiologiczny:

  • ogniska osteolizy i nowotworzenia, dające obraz plamistej, cętkowanej kości lub jej „wygryzienia przez mole”
  • zawsze obecne odczyny okostnowe
  • nieostre granice zmiany nowotoworowej, często zajmującej cały przekrój kości
  • zniszczenie warstwy korowej i odwarstwienie okostnej pod którą znajdują się liczne warstwy reaktywnej tkanki kostnej, dające obraz tzw. łupin cebuli.
  • mogą być widoczne promieniście ułożone igiełki nowotworzonej kości, co utrudnia odróżnienie mięsaka Ewinga od osteosarcoma.

Leczenie: Chemioterapia indukcyjna – Zabieg operacyjny – Radioterapia pooperacyjna – Pooperacyjna kontynuacja chemioterapii

Chemioterapia VACA:
- Daktynomycyna 0,4 mg/m2 i.v. d. 1 – 5
- Doksorubicyna 20 mg/m2 i.v. d. 20 – 22 i 37 – 39
- Cyklofosfamid 1,2 g/m2 i.v d. 54 i 68
- Wionkrystyna 1,5 mg/m2 i.v. d. 54, 61, 68 i 75
Odstęp między cyklami wynosi 13 tygodni

Chemioterapia VAIA
- Ifosfamid 3 g/m2 i.v. d 1 – 2
- Doksorubicyna 30 mg/m2 i.v. d 1 – 2
- Daktynomycyna 0,5 mg/m2 i.v. d 1 – 3
- Winkrystyna 1,5 mg/m2 1, 8 i 15
Odstęp między cyklami wynosi 3 tygodnie

Rokowanie: Zastosowanie agresywnego leczenia wielolekowego, połączonego z resekcją chirurgiczną, napromienianiem daje 40% - 60% wyleczeń.

Należy do nowotworów o łagodnym utkaniu, ale agresywnym wzroście. Stanowi około 5% pierwotnych guzów kości. Występuje głównie w 3 i 4 dekadzie życia. Uważa się, że nie występuje u dzieci przed zamknięciem chrząstki nasadowej i osiągnięciem dojrzałości szkieletowej. Umiejscawia się głównie w okolicy nasadowo-przynasadowej kości długich, zwłaszcza w okolicy stawu kolanowego i dalszym odcinku kości promieniowej.

Obraz radiologiczny: asymetryczny, śródszpikowy guz niszczący tkankę kostną , o gładkich, owalnych brzegach, nie powodujący odczynu okostnowego. Wewnątrz zmiany mogą być widoczne przegrody kostne.

Guz olbrzymiokomórkowy może występować w 3 postaciach:
I – guz śródkostny, nie powodujący ścieńczenia warstwy korowej (postać łagodna)
II – guz powodujący ścieńczenie i rozdęcie warstwy korowej (postać aktywna); występuje w 50% przypadków
III – guz powodujący przebicie warstwy korowej i naciekający tkanki miękkie (postać agresywna), występuje w 25% przypadków.

Leczenie: Guz olbrzymiokomórkowy stanowi największy problem leczniczy spośród wszystkich guzów łagodnych. W leczeniu typu I i II sugeruje się doszczętne mechaniczne usunięcie drogą frezowania ścian ubytku oraz ich kauteryzację roztworem fenolu lub ciekłym azotem. Do wypełnienia ubytków kostnych używa się przeszczepów kości gąbczastych, litych lub cementu kostnego.

W guzach typu III wskazana jest resekcja doszczętna i ewentualna rekonstrukcja sposobem alloplastyki stawu, artrodezy lub przeszczepów unaczynionych.

Przy rozległych zniszczeniach kości z naciekaniem tkanek miękkich jedyną możliwością zapewniającą choremu poruszanie się może być amputacja kończyny i zaprotezowanie. W przypadkach guzów nieoperacyjnych należy rozważyć napromienianie, jednak należy liczyć się wówczas z możliwością zezłośliwienia.

Rokowanie: Częstość wznów miejscowych po leczeniu operacyjnym sięga 20 – 50% w ciągu 2 lat, niezależnie od stopnia zaawansowania guza. Można je leczyć z powodzeniem ponowną resekcją ogniska. W 5 – 7% przypadków dochodzi do zezłośliwienia nowotworu, zaś u chorych poddanych radioterapii zdarza się to nawet u 20%. Przerzuty do płuc zdarzają się bardzo rzadko.



Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA

Przygotowanie żywieniowe do leczenia chirurgicznego

Chorzy z nowotworami przewodu pokarmowego wykazują w wielu przypadkach cechy niedożywienia, wynikające zarówno z zaawansowania choroby (niedrożność, biegunka, wymioty) jak i zmian metabolicznych, których przyczyną jest stres związany z poważną chorobą.

Stan odżywienia jest jednym z czynników determinujących wybór metody leczenia. Zły stan odżywienia może skutkować niemożnością przeprowadzenia leczenia operacyjnego czy chemioterapii. Wpływa też bezpośrednio na wyniki wdrożonego leczenia, możliwość wystąpienia powikłań i dalsze rokowania.

Istotne jest, aby każdy pacjent był należycie przygotowany do leczenia, a zwłaszcza do zabiegu chirurgicznego. Chorzy w złym stanie odżywienia powinni otrzymać wsparcie żywieniowe przed zabiegiem (preparaty wysokobiałkowe, wysokokaloryczne). Leczenie żywieniowe powinno być nieodłączną częścią właściwego procesu leczniczego.

Więcej informacji w dziale Leczenie żywieniowe.